Betalingsachterstand bij energie: hulp en oplossingen wanneer het afsluiten van energie dreigt

Er wordt maar zelden gesproken over financiële problemen en voor de buitenwereld worden ze vaak pas duidelijk wanneer het al te laat is. Wanneer er om hulp wordt gevraagd, zijn er gemiddeld 14 schuldeisers en is de schuldenberg al tot 40.000 euro opgelopen. Bovendien zijn er vaak niet alleen financiële problemen, maar heeft ook de relatie, de mentale gezondheid of de sociale situatie al rake klappen te verduren gekregen. Daarom is het vroegtijdig signaleren en ingrijpen heel belangrijk. Met het nieuwe Landelijke Convenant Vroegsignalering wordt hier nadrukkelijk op ingezet.

Het nieuwe Landelijke Convenant Vroegsignalering

Het nieuwe Landelijke Convenant Vroegsignalering moet garanderen dat betaalproblemen worden opgemerkt vooraleer het te laat is en de schade niet langer te beperken valt. Hoewel gemeenten hierin een proactieve rol zullen spelen, blijft het wel de verantwoordelijkheid van de consument om bij te dragen aan een oplossing. Consumenten zullen ook zelf moeten willen meewerken, maar in ieder geval zal de gemeente hen daarin bijstaan en zullen energieleveranciers hen even de tijd geven om aan een oplossing te werken.

Over het nieuwe Landelijke Convenant Vroegsignalering

Het nieuwe convenant voorziet in een bijzondere samenwerking tussen de gemeenten en verschillende vastelastenpartners. Ondertussen hebben al meer dan 160 gemeenten het convenant ondertekend. Naast energiebedrijven hebben onder andere drinkwaterbedrijven, zorgverzekeraars en de koepelorganisatie van verhuurders dit ook gedaan. Niet alle vastelastenpartners nemen dus deel aan het convenant, maar het zijn er intussen al heel wat.

Het convenant gaat in op 1 januari 2021 en focust op een verbeterde samenwerking en uniforme uitvoeringsafspraken met betrekking tot vroegsignalering. Het hoofddoel is escalaties als woningontruimingen of energie-afsluitingen te voorkomen door te vermijden dat betalingsachterstanden onnodig verder oplopen.

Vroegtijdig signaleren van achterstanden

In de praktijk zullen gemeenten signalen ontvangen die wijzen op een potentiële nood aan schuldhulpverlening. Het gaat dan bijvoorbeeld om achterstanden bij de energieleverancier, maar ook achterstanden op drinkwaterfacturen, de huurfactuur enzovoort. De aangesloten bedrijven geven dit door aan de gemeente.

In het convenant zijn geen vaste momenten opgenomen waarop de vastelastenpartners deze signalen moeten doorgeven. In principe zullen ze vanaf 30 dagen na de herinnering volgen. De meeste partners geven de signalen tussen de 20ste en de 25ste dag van de maand door.

Hulpvoorstel van de gemeente

Wanneer de gemeente zo’n signaal over betaalachterstand ontvangt, kan het een huisbezoek organiseren. Zo’n huisbezoek is echter niet verplicht. Wel moet de gemeente minstens actie ondernemen en een aanbod tot schuldhulpverlening uitbrengen. De gemeente is vrij om te bepalen hoe ze dit organiseren. Het kan bijvoorbeeld met een belletje, maar ook met een formele brief.

De potentiële schuldhulpbehoevende is niet verplicht om op het aanbod van de gemeente in te gaan. Wel is het zo dat de incassomaatregelen voor de aangeleverde facturen gedurende minstens 30 dagen worden gepauzeerd wanneer de hulp wordt geaccepteerd. Voor openstaande facturen die nog niet voldoende lang zijn vervallen, lopen de incassomaatregelen wel verder. Het is belangrijk dat de klant nieuwe energiefacturen dus wel gewoon blijft betalen, terwijl er voor de oude facturen een oplossing wordt gezocht.

Hulp op verschillende domeinen

Naast de zogenaamde quick fix, de snelle hulp om het financiële probleem te verhelpen, beschikken gemeenten over allerlei andere instrumenten om mensen met financiële problemen te ondersteunen. Hierdoor kan ook de oorzaak van het probleem worden aangepakt. Het gaat bijvoorbeeld om budgetcoaching, het controleren op inkomenverruimende maatregelen, verslavingszorg enzovoort. Deze hulp is er op basis van vrijwilligheid.

Andere oplossingen om betalingsachterstand te voorkomen of aan te pakken

Het is ook mogelijk om het een en ander zelf te doen om de financiële problemen aan te pakken. De aandacht gaat daarbij sterk uit naar het verlagen van de vaste lasten. Het gaat dan bijvoorbeeld vergelijkers om het gebruik van zorg-, telefonie- en energie om eenvoudig te besparen, maar ook om praktische tips die helpen om energie te besparen. Soms is het voorschot ook gewoon te hoog en is het goed om een verlaging van het maandbedrag te vragen.

Daarnaast is het belangrijk om zelf kort op de bal te spelen. Wanneer er betalingsproblemen zijn, is het vooral van belang om tijdig contact op te nemen met vastelastenbedrijven. Veel hypotheekverstrekkers hebben bijvoorbeeld een eigen hulpteam dat meedenkt over praktische oplossingen. Onthoud vooral dat er niks mis is met het vragen om hulp.

De rechten van de energieleverancier bij het uitblijven van betaling: mag energie afgesloten worden?

Een energieleverancier kan niet zomaar de energie afsluiten, maar zal vooraf minimaal één herinnering moeten verzenden. Hierbij verwijst de energieleverancier naar schuldhulpverleningsmogelijkheden. Vaak doen energieleveranciers meer en zullen ze verschillende pogingen ondernemen om alsnog een betaling te verkrijgen. Ook kunnen ze bijdragen aan oplossingen en betalingsplannen, maar dit is niet verplicht. Evenmin zijn ze verplicht om het Landelijk Convenant Vroegsignalering te ondertekenen, maar gemaakte afspraken moeten ze natuurlijk wel respecteren.

Wanneer een reactie op deze herinnering uitblijft en er geen betaling volgt, zal de energieleverancier een brief verzenden waarin de energieleverancier aangeeft dat het de levering stopzet. Ook de netbeheerder wordt hiervan op de hoogte gesteld. In deze brief staat te lezen wanneer deze afsluiting zal plaatsvinden. Na de ontvangst van deze brief begint er een termijn te lopen van tien dagen waarbinnen de afsluiting alsnog kan worden voorkomen, bijvoorbeeld door te betalen of door een betalingsregeling te treffen.

Op bovenstaande regels zijn er wel een aantal uitzonderingen die zijn opgenomen in de Regeling afsluitbeleid voor kleinverbruikers van elektriciteit en gas. Zo mag men in principe geen afsluiting verrichten in de winterperiode, behalve in specifieke gevallen zoals fraude of misbruik.

Na de afsluiting kan de energieleverancier nog steeds zijn rechten doen gelden. Dit wil zeggen dat het voor de verschuldigde bedragen een incassobedrijf kan inschakelen. Hierbij zullen de kosten steeds verder oplopen. Ook na een afsluiting blijft het belangrijk om naar oplossingen te zoeken.

Wat gebeurt er als ik niet kan betalen?

Wanneer het niet mogelijk is om te betalen, wordt er een incassotraject opgestart. Via dit traject wil de energieleverancier alsnog een betaling verkrijgen. Daarnaast kan er ook een afsluiting volgen, maar daarvoor moet de energieleverancier wettelijke regels naleven. Ook na zo’n afsluiting kan de energieleverancier betalingen vorderen.

Incassotraject

In de eerste plaats zal de energieleverancier een betaling willen zien. Daarom wordt er een incassotraject opgestart. Hierbij wordt er minstens een betalingsherinnering verzonden, maar in de praktijk zijn het er vaak twee of meer. Vanaf de tweede herinnering worden er vaak incassokosten in rekening gebracht. Er gelden zowel minima als maxima voor deze incassokosten. De incassokosten zijn afhankelijk van het openstaande bedrag. Veel energieleveranciers leunen tegen de maxima aan.

Na de herinneringsfase volgt de sommatie. Dit is in principe de laatste kans om het volledige bedrag te betalen, maar sommige energieleveranciers verzenden nadien ook nog een slotsommatie. Elke energieleverancier heeft nu eenmaal zijn eigen werkwijze.

Na de vele herinneringen gaat de vordering veelal naar een incassobureau. Uiteraard kan er gaandeweg wel nog een betalingsregeling worden getroffen, al dan niet na tussenkomst van de gemeente.

Mijn energie dreigt te worden afgesloten

Wanneer het gaat om grote betalingsachterstanden die niet worden opgelost, maar ook in het geval van fraude of misbruik, kan de energieleverancier tot een afsluiting overgaan. Het is in principe niet de energieleverancier die dit doet, maar de netbeheerder. De energieleverancier zal wel vooraf waarschuwen dat een einde van de levering er zit aan te komen. Dit is het laatste moment om een afsluiting te voorkomen. Als hier geen antwoord op komt en er geen betaling volgt, zal er daadwerkelijk tot een afsluiting worden overgegaan.

Voorkomen van een afsluiting

De eenvoudigste manier om een afsluiting te voorkomen is door facturen tijdig te betalen. Wanneer dit niet lukt, moet er altijd contact worden opgenomen met de energieleverancier. Vaak zal de energieleverancier aan een oplossing willen meewerken. Zoek eventueel externe hulp bij betalingsproblemen en vraag de gemeente, vrienden of familie om hulp. Daarnaast is het belangrijk om fraude of misbruik te voorkomen. Als er illegaal energie wordt afgetapt, zelfs wanneer dit door een huurder wordt gedaan, volgt er onverbiddelijk een afsluiting en een aangifte bij de politie.

Ten slotte zijn er ook situaties waarbij de energieleverancier niet tot de afsluiting mag overgaan. Dit is bijvoorbeeld het geval als een afsluiting zeer ernstige gevolgen zou hebben voor de gezondheid van de klant of zijn huisgenoten. Hiervoor moet een doktersverklaring worden voorgelegd die niet van de behandelende arts afkomstig mag zijn. Ook bij strenge vorst, daarvoor moet het KNMI in de periode tussen 1 oktober tot 1 april twee achtereenvolgende dagen een gemiddelde temperatuur van minder dan 0 °C hebben gemeten, mag de energie niet worden afgesloten. Men mag niet vergeten om zich eventueel op dergelijke uitzonderingen te beroepen. De laatste uitzondering wordt in principe automatisch toegepast, maar een doktersattest moet men steeds zelf voorleggen.

Mijn energie of water is afgesloten

Raadpleeg de algemene voorwaarden van de energieleverancier of het drinkwaterbedrijf en ga na onder welke voorwaarden het eventueel mogelijk is om alsnog aangesloten te worden. Daarnaast dient men zich aan te melden voor schuldhulpverlening. Zo volgt tijdens de winterperiode toch al minstens opnieuw een aansluiting op energie. Wanneer er schuldhulpverlening is en de achterstallige nota’s daarin zijn meegenomen, is een aansluiting opnieuw mogelijk. Daarnaast blijft het altijd mogelijk om een medische verklaring voor te leggen, ook wanneer de afsluiting al is gebeurd. Dan moet de netbeheerder of het drinkwaterbedrijf opnieuw een aansluiting voorzien, zelfs wanneer er intussen nog geen eurocent is betaald. Houd er wel rekening mee dat er voor de aansluiting opnieuw kosten in rekening kunnen worden gebracht.

Is de aansluiting onterecht, bijvoorbeeld omdat er geen betalingsherinnering ontvangen is of de energieleverancier niks heeft aangevangen met de hem voorgelegde medische verklaring? Neem dan in de eerste plaats contact op met de energieleverancier zodat hij alsnog aan zijn verplichtingen kan voldoen. Stuur zo nodig een aangetekende brief met de sommatie om binnen een termijn van twee weken opnieuw een aansluiting te voorzien. Wanneer er ook dan geen oplossing is, is het mogelijk om naar de Geschillencommissie Water of de Geschillencommissie Energie te stappen.

Heraansluiting van energie

In een aantal gevallen geldt er een afsluitverbod. Deze gevallen zijn hierboven reeds besproken. Wanneer er aan de genoemde voorwaarden is voldaan, moet er een heraansluiting plaatsvinden. Samenvattend geldt dat men in volgende gevallen tot een heraansluiting moet overgaan:

• Het is winter en de schuldenaar heeft aangetoond dat hij om schuldhulpverlening heeft verzocht. De heraansluiting is verplicht tot wanneer de aanvraag tot schuldhulpverlening wordt afgewezen of afloopt

• Het is winter en de vordering van de energieleverancier is in het lopend schuldhulpverleningstraject opgenomen

• Het gaat om een kwetsbare consument en er wordt een verklaring van de arts voorgelegd. Dit geldt niet alleen tijdens de winter, maar het hele jaar door.

Houd er wel rekening mee dat men in sommige gevallen altijd kan overgaan tot een afsluiting, ook tijdens de winter:

• De leveringsovereenkomst voor bepaalde periode loopt af

• De aansluiting is onveilig, bijvoorbeeld door een gaslek

• Er is sprake van fraude of misbruik

• De verbruiker heeft een prepaidmeter en er volgen geen betalingen meer

• De verbruiker heeft geen energieleverancier meer

• De verbruiker vraagt zelf om afgesloten te worden

Kan ik ondanks betalingsproblemen overstappen van energieleverancier?

Zit een afsluiting er ondanks alles toch aan te komen omdat de vorige energieleverancier het contract verbreekt? Dan is het mogelijk om nog snel een spoedaanvraag in te dienen bij de nieuwe energieleverancier. Ook wanneer er louter sprake is van betalingsproblemen is overstappen mogelijk. Energieleveranciers zullen dan vrijwel altijd strenge voorwaarden opleggen, zoals de verplichting om een borg te betalen. Bij betalingsproblemen is dit evenwel niet altijd realistisch, maar het kan wel een interessante piste zijn. Dit is al helemaal het geval als hiermee een besparing kan worden gerealiseerd.